ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਹਾਰਕ ਪਹਿਲੂ ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੋਕ ਵਰਚੁਅਲ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਅਤੇ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਇਸ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਅਸੀਮਤ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਦੀ ਆਦਤ ਨਿੱਜੀ ਰੁਟੀਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਮੇਟਾ ਨੂੰ ਅਠਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਐਕਟਿਵ ਯੂਜ਼ਰਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਐਕਟਿਵ ਯੂਜ਼ਰਸ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹਰ ਸਾਲ ਚਾਰ ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਭਾਰੀ ਆਮਦਨ ਕਮਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਕੰਪਨੀ ਪਿਛਲੀ ਤਿਮਾਹੀ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਐਕਟਿਵ ਯੂਜ਼ਰਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਵਾਧੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਉਮੀਦ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਵਧੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਕਮਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ ਅੱਠ ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ, ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਨਵੇਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ। ਐਪਲ ਵਰਗੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਨਿੱਜਤਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਘਟਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨੀਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਂਝੀ ਨਾ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿਖਾਉਣ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਚਰਚਿਤ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੋਂ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਪਨੀ ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਮੁਨਾਫੇ ‘ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਦੂਜੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸੂਚੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸੈਟਿੰਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਹੈ।
ਗੋਪਨੀਯਤਾ ਦੀਆਂ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ ਤੋਂ, ਬੇਲੋੜੀ ਸਮਾਜ-ਵਿਰੋਧੀ ਰੁਝੇਵਿਆਂ, ਵਰਚੁਅਲ ਸਰਗਰਮੀ ਦਾ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਕ੍ਰੀਨ ‘ਤੇ ਘੂਰ ਕੇ ਬਿਤਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵੱਧ ਰਹੇ ਘੰਟੇ ਵੀ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹੋਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੰਮ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਤੱਕ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਇਸ ਮਾਮੂਲੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਇਸ ਵਰਚੁਅਲ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਵੀ ਹਨ.
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ, ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਟਾ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਫਿਲਹਾਲ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਫੇਸਬੁੱਕ ‘ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਫਰਤ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦੋਸ਼ ਵੀ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮਾਧਿਅਮ ਫਰਜ਼ੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗਤਾ ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਗੰਧਲਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਔਖੇ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਇੱਥੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਦੁਵਿਧਾ ਅਸਲ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ-ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਸ਼ਾਹੀਣਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਲਿਸਟ ਹੈ, ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਖੋਹ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਪਭੋਗਤਾ ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਰਗ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਉਣ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਰੀਬੂਟ ਔਨਲਾਈਨ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਲੱਖ ਲੋਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ ਵਰਗੇ ਵਰਚੁਅਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਵੀ ਸਮਾਂ ਕੱਢਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਇਸ ਸਮਾਜ-ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਆਡੰਬਰ ਭਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਬਿਤਾਏ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣ ਦੀ ਸਮਝ ਹੈ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਕੋਵਿਡ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲੀ ਹੋਈ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੇ ਸਕ੍ਰੀਨ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਕੂਲ, ਦਫਤਰ ਜਾਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਆਮ ਰੁਟੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅੜਚਨਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ, ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਪਰ ਹੁਣ ਆਮ ਲੋਕ ਇਹ ਜਾਨਣ ਅਤੇ ਮੰਨਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ ਕਿ ਚਾਹੇ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਛੁੱਟੀ, ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਨਲਾਈਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਦਤ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਲਾਈਫਲਾਕ ਦੀ ਨੌਰਟਨ ਸਾਈਬਰ ਸੇਫਟੀ-2021 ਇਨਸਾਈਟ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਆਈ ਸੀ, ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਹਰ ਤਿੰਨ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਯਾਨੀ ਸੱਠ ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਨਲਾਈਨ ਹੋਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਲਗ ਕੰਮ ਜਾਂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਕ੍ਰੀਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤਨ 4.4 ਘੰਟੇ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਦਸ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਠ ਲੋਕਾਂ, ਭਾਵ ਬਿਆਸੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂ ਕੰਮ ਦੀ ਬਜਾਏ ਫ਼ੋਨ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ 72 ਫੀਸਦੀ ਭਾਰਤੀ ਬਾਲਗਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਕ੍ਰੀਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੰਜਾਹ ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਵੀ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ।
ਫੀਲਗੁਡ ਕਾਂਟੈਕਟ, ਯੂਕੇ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨਾ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਧੇ ਹੋਏ ਸਕ੍ਰੀਨ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਹੀਣਤਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਬੰਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਨਜ਼ਰ ਦੀ ਕਮੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲਗਭਗ 275 ਮਿਲੀਅਨ ਭਾਰਤੀ, ਜਾਂ ਸਾਡੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 23 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਕ੍ਰੀਨ ਸਮੇਂ ਕਾਰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਹੀਣਤਾ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਫੀਲਗੁਡ ਕਾਂਟੈਕਟ ਨੇ ਇਹ ਡੇਟਾ ਲੈਂਸੇਟ ਗਲੋਬਲ ਹੈਲਥ, ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੀਨਟਾਈਮ ਟ੍ਰੈਕਰ ਡੇਟਾ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਹਾਰਕ ਪਹਿਲੂ ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੋਕ ਵਰਚੁਅਲ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਅਤੇ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਇਸ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਅਸੀਮਤ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਦੀ ਆਦਤ ਨਿੱਜੀ ਰੁਟੀਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ਹਰ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਔਨ-ਸਕ੍ਰੀਨ ਅਤੇ ਔਫ਼-ਸਕ੍ਰੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਰਚੁਅਲ ਸਮਾਜੀਕਰਨ ਅਤੇ ਅਸਲ-ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਵਿਚਕਾਰ ਵੀ ਸੰਤੁਲਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਵਧਦੀ ਦੂਰੀ ਦਾ ਖਾਮਿਆਜ਼ਾ ਹੁਣ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਵਰਚੁਅਲ ਫੋਰਮ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਲੈ ਗਏ ਹਨ. ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਜਦੋਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ, ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਵਰਚੁਅਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਜੁੜੇ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਉਪਭੋਗਤਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ 2004 ‘ਚ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਲਾਂਚ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਕਿ ਯੂਜ਼ਰਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੋਵਾਂ ‘ਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਚੰਗੀ ਖ਼ਬਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਮੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੱਲ ਮੁੜਨਾ ਵੀ ਇਕ ਅਹਿਮ ਕਾਰਨ ਹੈ।