ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ – ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਜੰਗ ਦੇ ਕਰੀਬ ਚਾਰ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਸੀ ਹਮਰੁਤਬਾ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਅਸਫਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਤੀਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੈਅ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਰੂਸ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਉਦੋਂ ਕਹੀ ਜਦੋਂ ਰੂਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਯੂਕਰੇਨੀ ਫੌਜ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਮੈਰੀਪੋਲ ਤੋਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਿਕਾਸੀ ਲਈ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਗਲਿਆਰਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਜ਼ੇਲੇਨਸਕੀ ਦੀ ਤੀਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਦੀ ਕੋਈ ਯੋਗਤਾ ਹੈ?
1- ਪ੍ਰੋ: ਪੰਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਜੰਗ ਜਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਚੰਗੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ। ਰੂਸ ਮਦਦ ਲਈ ਚੀਨ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦੇਵੇਗਾ। ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਨਾਟੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਇਸ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਯੂਕਰੇਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਸੇਕ ਯੂਰਪ ਦੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਹੈ।
2- ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਜੰਗ ਲੰਮੀ ਚੱਲੀ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ੇਲੇਨਸਕੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰੂਸ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਝੁਕੇਗਾ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਰੂਸ ਕੋਲ ਜੰਗ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੂਜਾ, ਹੁਣ ਇਹ ਜੰਗ ਰੂਸ ਦੇ ਵੱਕਾਰ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਤਿਨ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਜੰਗ ‘ਚ ਕੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜੇ ਤੱਕ ਉਹ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਜਿਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਉਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਸਕੇ ਕਿ ਇਹ ਜੰਗ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।
3- ਪੁਤਿਨ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ‘ਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਜ਼ੇਲੇਨਸਕੀ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਇਹ ਜੰਗ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲੇਗੀ ਅਤੇ ਚੀਨ ‘ਤੇ ਰੂਸੀ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਦਬਾਅ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਰੂਸ ਯੂਕਰੇਨ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਲਈ ਉਤਾਵਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਨਾਟੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ‘ਚ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਅਟਕਲਾਂ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਜ਼ੇਲੇਨਸਕੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੰਗ ਤੀਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕੀ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਨਾਟੋ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਕ ਹੈ?
ਪ੍ਰੋ. ਹਰਸ਼ ਵੀ ਪੰਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਦੇ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਹਫ਼ਤੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਜੰਗ ਲਈ ਨਾਟੋ ਜਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦੂਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਨਾਟੋ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਕੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਤੋੜਿਆ ਹੈ?
ਦਰਅਸਲ, ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਦੂਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਨਾਟੋ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ। ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਰੂਸ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਨੇਤਾ ਮਿਸਾਇਲ ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਨਾਲ ਕੀ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੋਹਾਂ ਪੱਖਾਂ ਵਿਚ ਮਤਭੇਦ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਾਬਕਾ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰ ਦੇਸ਼- ਪੋਲੈਂਡ, ਲਿਥੁਆਨੀਆ, ਲਾਤਵੀਆ ਅਤੇ ਐਸਟੋਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਰੂਸ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੂਸ ਕਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਟੋ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਾਟੋ ਬਲਾਂ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ।
ਕੀ ਯੂਕਰੇਨ-ਨਾਟੋ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਰੂਸ ਲਈ ਰਣਨੀਤਕ ਖ਼ਤਰਾ ਸੀ?
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਫੌਜੀਕਰਨ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧੜੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੁਤਿਨ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਤਿਨ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯੂਕਰੇਨ ‘ਤੇ ਪੱਛਮ ਦੀ ਕਠਪੁਤਲੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ।