ਮੋਤੀਹਾਰੀ – ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਚੰਪਾਰਨ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਅਨੋਖੀ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੀ ਸਦੀ ਪੂਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ 400 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਸਮਝਦਿਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਇਸ ਨਿਵੇਕਲੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਗਾਰਡੀਅਨ ਟ੍ਰੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਸਕੀਮ’ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਜੀਵਿਕਾ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹੀ ਇਸ ਰਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ‘ਤੇ, ਚੰਪਾਰਨ ਦੇ ਸੈਂਟੀਨੇਲ ਓਲਡ ਟ੍ਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਸੰਬਰ, 2021 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 50 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗਾਰਡੀਅਨ ਟ੍ਰੀਜ਼ ਵਜੋਂ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤਕ 10 ਹਜ਼ਾਰ 837 ਪੁਰਾਣੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 100 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣੇ ਰੁੱਖਾਂ ਲਈ ਪੈਨਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਮਈ 2022 ਤੋਂ 50 ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 100 ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ।
ਪੈਨਸ਼ਨਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ 500 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਬੋਹੜ, ਪਕੌੜੇ ਅਤੇ ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਫ਼ਸਰ (ਡੀ.ਪੀ.ਓ.) ਮਨਰੇਗਾ ਅਮਿਤ ਕੁਮਾਰ ਉਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਜੀਵਿਕਾ ਗਰੁੱਪ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਭਰਾਈ, ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਵਾੜ, ਸਿੰਚਾਈ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਛਿੜਕਾਅ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਉਸ ਰੁੱਖ ਹੇਠ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਆਜੀਵਿਕਾ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਖਰਚੀ ਗਈ ਰਕਮ ਦਾ ਉਪਯੋਗਤਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਕਾਸ ਏਜੰਸੀ (ਡੀਆਰਡੀਏ) ਨੂੰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਰਕਮ: ਸਕੀਮ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਰਕਮ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਡੀਆਰਡੀਏ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਡੀਪੀਓ ਮਨਰੇਗਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦਾਨ, ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ, ਸਮਾਜਿਕ-ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦਾਨ ਦੀ ਰਕਮ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਲ ਕੰਪਨੀ ਲਿਮਟਿਡ ਨੇ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਲਈ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
ਦੋ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ: ਚੰਪਾਰਨ ਦੇ ਸੈਂਟੀਨੇਲ ਓਲਡ ਟ੍ਰੀ ਅਭਿਆਨ ਲਈ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਦੋ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੈਨਟੀਨੇਲ ਅਤੇ ਗਾਰਡੀਅਨ ਆਫ਼ ਚੰਪਾਰਨ ਵੀ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਐਪ ਵਿੱਚ, ਕਈ ਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਸਥਾਨ, ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਉਮਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਐਪ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਰੁੱਖ: ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 4,051 ਪੀਪਲ, 847 ਬੋਹੜ, 950 ਪਕੌੜ, 116 ਅੰਬ, 57 ਨਿੰਮ, 44 ਇਮਲੀ, 43 ਮਹੂਆ, 31 ਕਦਮ, 20 ਜਾਮੁਨ ਅਤੇ 18 ਅਸ਼ੋਕਾ ਦਰੱਖਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।